Egungo joerari eutsiz gero, munduko herrialde bakar batek ere ez ditu beteko Garapen Jasangarrirako Helburuak (GJH) 2030erako, PLOS ONE aldizkarian argitaratutako ikerketa baten arabera. Mexikoko Unibertsitate Autonomoko ikertzaileek gidatu dute azterketa, eta helburuen arteko korrelazioak ere ikertu dituzte. Izan ere, ondorioztatu dute helburuak elkarrekin erlazionatuta daudela eta erlazio hori sinergikoa ala aurkakoa izan daitekeela. Alegia, helburuetako batzuek beste batzuk indartzen edo bultzatzen dituzte, baina kontrakoa ere gertatzen da: zenbait helbururen alde egitea beste batzuen kalterako da.
Ondorio horretara iristeko, ikertzaileek Nazio Batuen Erakundeak zehaztutako adierazleak eta ongizate-indizeak aztertu dituzte adimen artifizialaren bidez, 20 urte baino gehiagoko epean eta 107 herrialdetan. Hain zuzen, adimen artifizialeko algoritmoek eraginkortasun handiz identifikatzen dituzte ereduak datu-multzo handietan. Azterketa horretan, sei herrialde-kluster edo talde azaldu ziren. Maparen gainean jarri zituztenean, ikertzaileek ikusi zuten talde bakoitzeko herrialdeek harreman geografikoak, kulturalak, komertzialak edo kolonialak dituztela elkarren artea; hau da, geopolitikak sortzen ditu taldeok.
Ikertzaileek baieztatu dute herrialde guztiek egin dutela aurrera helburuak betetzeko bidean, baina alde handiak daudela bakoitzaren egungo egoeran; batetik, ez zirelako leku beretik abiatu, eta, bestetik, abiadura desberdinetan aurreratzen dutelako. Bestalde, 2020-2023an atzerakada bat egon zela ikusi dute, pandemiaren ondorioz.
Nolanahi ere, azterketak iragarri duenez, pandemiaren sasoia alde batera utzita, herrialde guztiek lortuko lituzkete helburuak, baina ez 2030erako. Azkenak 2100. urtean iritsiko lirateke helburuak betetzera, eta, hain justu ere, ustez aurreratuenak dauden lurraldeak izango lirateke azken horiek: AEB eta Europa.
Nature aldizkariak irekian argitaratutako ikerketa zabal baten arabera, herrialde ekonomikoki garatuetako pertsona migranteen eta tokiko biztanleen arteko soldata-arrakala ondo ordaindutako lanpostuak lortzeko aukera-desberdintasunaren ondorio da. Ikertzaileen esanean, azterketaren emaitzak baliagarriak dira desberdintasun sozialak murrizteko politika eraginkorrak diseinatzeko.
Europako zenbait herrialdetako, Kanadako eta AEBko ikertzaileek egin dute ikerketa, eta gaiari buruz orain arte egin den zabalena eta sendoena da. Hain zuzen, 13,5 milioi langileren eta haien enplegatzaileen datu administratiboak aztertu dituzte, bederatzi herrialdetan: Kanada, Danimarka, Frantzia, Alemania, Herbehereak, Norvegia, Espainia, Suedia eta AEB. Berariaz landutako metodologia bat erabiliz, tokiko biztanleekin alderatuta migranteek eta haien seme-alabek jasaten duten soldata-arrakala analizatu dute.
Metodologiak arrakalaren funtsezko bi arrazoien artean bereizteko aukera ematen du: batetik, lan beraren barruko diskriminazioa, alegia, lan beragatik gehiago ordaintzea batzuei besteei baino; bestetik, hobeto ordaindutako lanak eskuratzeko diskriminazioa.
Hain zuzen, soldata-arrakala murrizteko politikak era askotakoak izaten dira. Batzuk bideratuago daude lan bera egiten duten langile guztiek soldata bera izatera; eta beste batzuk, berriz, lanpostu onak lortzen laguntzera (bidea erraztuz, adibidez, bizi diren herrialdeko hizkuntza ikasteko eta lan jakinak egiteko gaitasunak eskuratzeko).
Zeelanda Berriko, Australiako, Kanadako eta AEBko zientzialari indigena batzuek aldarrikatu dutenez, bada garaia erakunde zientifikoak deskolonizatzeko eta herri indigenen jakintzari balioa emateko. Nature aldizkarian argitaratu dute aldarrikapena. Artikuluan, mendebaldeko zientziaren hegemonia eta jokaera koloniala salatu dituzte, eta horri aurre egiteko eta egoera aldatzeko gakoak eman dituzte. Zortzi dira guztira.
Lehenik eta behin, erakunde zientifikoek beren izaera koloniala onartu behar dute, eta haietan aritzen diren zientzialariek (unibertsitateko ikasleek) historia ezagutu behar dute. James Cook-ek 1768an Hego Pazifikora egindako bidaia aipatu dute adibidetzat.
Baina gaur egun ere kolonialismoa ez dela desagertu oroitarazi dute. Esaterako, aurpegia ezagutzeko algoritmoak zurien ezaugarrietan oinarritzen dira; ondorioz, emaitza okerrak ematen dituzte pertsona beltzetan eta indigenetan. Oro har, zientzia-sistemaren kolonialismoak desberdintasunak eragiten ditu osasunean eta egoera sozialean: beste populazio-taldeekin alderatuta, indigenek bizi-itxaropen laburragoa dute, eta amen eta jaioberrien heriotza-tasak handiagoak dira.
Dirua eta ingurua
