Europar Batzordeak airearen kalitatea hobetzeko neurri berriak onartu ditu. Horren bidez, poluzio atmosferikoak eragiten dituen heriotza goiztiarrak prebenitzea espero du; izan ere, aire-kutsadurak 300.000 heriotza goiztiar eragiten ditu urtean Europar Batasunean.
Aitana Lertxundi Manterola osasun publikoko ikertzaileak baieztatu du airearen poluzioa kezka-iturri nagusietakoa dela osasun publikoarentzat, arnasten ditugun kutsatzaileek ondorio nabarmenak baitituzte osasunean, zuzenean zein zeharka. Baina, haren esanean, airearen kalitatea bermatzeko neurriak “atzetik doaz beti”.
Europan, airearen kalitatea zaintzeko aurreko zuzentaraua 2008an ezarri zen. Espainian, erkidegoen eskumena da airearen kalitatea zaintzea; hortaz, EAEn Eusko Jaurlaritzaren ardurapean dago airearen kalitatea kontrolatzen duen estazio-sarea.
Hauek dira neurtzen diren kutsatzaile nagusiak: sufre dioxidoa (SO2), nitrogeno oxidoak (NO eta NO2), ozono troposferikoa, karbono monoxidoa (CO), bentzenoa eta partikula esekiak. Azken horiek arazo gehien eragiten duten kutsatzaileetakoak dira, eta tamaina askotakoak izaten dira. Airearen kalitatearen legedian bi zatiki-mota ageri dira, osasunean eta ingurumenean duten eraginaren arabera: PM10 (10 µm-tik beherako diametroa dutenak) eta PM2,5 (2,5 µm-tik beherakoa).
Egungo joerari eutsiz gero, munduko herrialde bakar batek ere ez ditu beteko Garapen Jasangarrirako Helburuak (GJH) 2030erako, PLOS ONE aldizkarian argitaratutako ikerketa baten arabera. Mexikoko Unibertsitate Autonomoko ikertzaileek gidatu dute azterketa, eta helburuen arteko korrelazioak ere ikertu dituzte. Izan ere, ondorioztatu dute helburuak elkarrekin erlazionatuta daudela eta erlazio hori sinergikoa ala aurkakoa izan daitekeela. Alegia, helburuetako batzuek beste batzuk indartzen edo bultzatzen dituzte, baina kontrakoa ere gertatzen da: zenbait helbururen alde egitea beste batzuen kalterako da.
Ondorio horretara iristeko, ikertzaileek Nazio Batuen Erakundeak zehaztutako adierazleak eta ongizate-indizeak aztertu dituzte adimen artifizialaren bidez, 20 urte baino gehiagoko epean eta 107 herrialdetan. Hain zuzen, adimen artifizialeko algoritmoek eraginkortasun handiz identifikatzen dituzte ereduak datu-multzo handietan. Azterketa horretan, sei herrialde-kluster edo talde azaldu ziren. Maparen gainean jarri zituztenean, ikertzaileek ikusi zuten talde bakoitzeko herrialdeek harreman geografikoak, kulturalak, komertzialak edo kolonialak dituztela elkarren artea; hau da, geopolitikak sortzen ditu taldeok.
Ikertzaileek baieztatu dute herrialde guztiek egin dutela aurrera helburuak betetzeko bidean, baina alde handiak daudela bakoitzaren egungo egoeran; batetik, ez zirelako leku beretik abiatu, eta, bestetik, abiadura desberdinetan aurreratzen dutelako. Bestalde, 2020-2023an atzerakada bat egon zela ikusi dute, pandemiaren ondorioz.
Nolanahi ere, azterketak iragarri duenez, pandemiaren sasoia alde batera utzita, herrialde guztiek lortuko lituzkete helburuak, baina ez 2030erako. Azkenak 2100. urtean iritsiko lirateke helburuak betetzera, eta, hain justu ere, ustez aurreratuenak dauden lurraldeak izango lirateke azken horiek: AEB eta Europa.
Ingurune natural zatikatuetan, igarobide edo korridore ekologikoak ezartzen dira, bananduta geratzen diren basabizitzako populazioak elkartzeko edo harremanetan jartzeko. Zatiketa horiek, gehienetan, giza jardueraren ondorio izaten dira: garraio-azpiegiturak, hiri-proiektuak… Igarobideei esker, populazioen arteko banakoen trukea ahalbidetzen da, eta aurre egiten zaie isolamenduak dakartzan eragozpenei.
Ingurune naturaletatik hirietara etorrita, 2018an egitasmo bat sortu zen Europan, hirien barruan igarobide osasungarriak sortzeko. URBiNAT izena du proiektuak, eta 2024ra bitarteko epea bazuen ere, tarte horretan martxan jarritako ildoek aurrera jarraitzen dute eta beste hiri batzuetara hedatzen ari dira.
“Portora noa”
Europako zazpi hiriren artean sortu zen egitasmoa: Porto, Nantes, Sofia, Siena, Nova Gorica, Brusela eta Høje-Taastrup. Izan ere, hiri gehienetan bezala, haietan ere aldirietan eraiki ziren etxebizitza sozialen auzoak, eta auzo horiek hirigunetik eta hiriaren bizitzatik bereizita geratu ziren. Horren adierazle da, adibidez, Porto kanpoaldeko auzotarrek “Portora noa” esapidea erabiltzea hirigunera zihoazela esateko.
2022an, munduko herrialdeek plastikoak murrizteko konpromisoa hartuko zutela erabaki zuten biltzar batean, Nazio Batuen Ingurumen Programaren gidaritzapean (UNEP). Konpromiso hori zehazteko eta juridikoki loteslea izango den itun batean jasotzeko, bost biltzar egin dira geroztik, estatuen eta erakundeen ordezkariekin. Azkena (INC-5.2) 2025eko abuztuan egin zen, Genevan, eta, nahiz eta epea amaitu ondoren ere negoziatzen jarraitu zuten, ez zuten ituna adosterik lortu.
Helburua argia zen: plastikoen kutsadura murrizteko itun bat lortzea, itsasoak ere barne hartuta; juridikoki loteslea, eta ahalik eta zabalena. Herrialde petrolio-ekoizleek, baina, adostasuna lortzea eragotzi dute, ez baitzeuden prest funtsezko bi puntu onartzeko: plastikoaren ekoizpena mugatzea eta plastikoarekin erlazionatutako substantzia toxikoak debekatzea. Horren ordez, plastiko-hondakinak tratatzeko eta birziklatzeko neurriak hartzea proposatu zuten. Herrialde gehienen iritziz, ordea, horretara mugatuz gero, ituna itxurakeria hutsean geratuko litzateke.
Inger Andersen UNEPen zuzendari exekutiboak adierazi duenez, itunaren testua adosterik lortu ez badute ere, UNEPek plastikoen poluzioaren aurka lan egiten jarraituko du. «Gure lurpeko uretan dagoen poluzioa; lurrean, erreketan, ozeanoetan; eta bai, gure gorputzetan ere bai», zehaztu du, hitzez hitz.
Ezkutuko kalteak
